ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΤΗΝ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΗΜΕΡΑ ΨΥΧΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ

Στις 10 Οκτώβρη γιορτάστηκε για άλλη μια χρονιά η Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας, με ιδιαίτερη έμφαση την αδυναμία διάγνωσης στο 50% των ψυχικών νόσων από το σύστημα της πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας. Γιορτάστηκε για άλλη μια χρονιά, για να θυμίσει σε όλους εμάς τους “υγιείς” ότι κάποιοι άνθρωποι εξαιτίας της ψυχικής τους ευαλωτότητας, περιθωριοποιούνται, στιγματίζονται και βιώνουν τον κοινωνικό αποκλεισμό.

Και μετά τι;

25 χρόνια “ψυχιατρική μεταρρύθμισης” στην Ελλάδα, η οποία ουσιαστικά επιβλήθηκε , μετά την παγκόσμια κατακραυγή ,για τις συνθήκες διαβίωσης στα ελληνικά ψυχιατρεία , που έκαναν τον γύρο του κόσμου ,μέσα από τις εικόνες του κολαστήριου της Λέρου.

Μια μεταρρύθμιση που στόχος της ήταν το κλείσιμο όλων των ψυχιατρείων ουσιαστικά “άσυλων ψυχών” και η ανάπτυξη ενός ολοκληρωμένου συστήματος  δομών πρόληψης και θεραπείας των ψυχικών νόσων μέσα στην κοινότητα.

Ποια είναι η κατάσταση αυτής της “μεταρρύθμισης” όμως  σήμερα;

Αυτή τη στιγμή κινδυνεύει με “οικονομικό και θεσμικό κραχ” όπως χαρακτηριστικά αναφέρει σε άρθρο του ο Θ. Μεγαλοοικονόμου, ψυχίατρος, ένας από τους πρωτεργάτες της.

Από τη μια έχει περιέλθει σε οικονομικό αδιέξοδο λόγω των πολιτικών υποχρηματοδότησης από το ελληνικό δημόσιο, καθώς η μεταρρύθμιση όλα αυτά τα χρόνια στηρίχθηκε σε συγχρηματοδοτούμενα από την Ε.Ε. προγράμματα (Ψυχαργώς) και η χρηματοδότηση της από τους εθνικούς πόρους εξαντλούνταν σε σημαντικό βαθμό στις υποχρεώσεις που είχε αναλάβει η εκάστοτε κυβέρνηση μέσα στα πλαίσια της συγχρηματοδότησης.

Όταν τελείωνε η χρηματοδότηση από την Ε.Ε. είτε αναζητούσαν τη συνέχιση της από το επόμενο Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης, είτε όπως σήμερα βρίσκονταν σε οικονομικό αδιέξοδο ( δυστυχώς τα πακέτα στήριξης κάποτε τελειώνουν …) και συνεπώς κινδυνεύουν με κατάρρευση  εκατοντάδες στεγαστικές δομές (όπου κατά πολλούς “μετεγκαταστάθηκαν”, οι ασθενείς από τα ψυχιατρεία που έκλεισαν, χωρίς ουσιαστικά να αλλάξει η λειτουργία του άσυλου, απλώς μεταφέρθηκε στα οικοτροφεία και τους ξενώνες), πράγμα το οποίο οδηγεί σε “αντιδραστικές” προτάσεις, οι οποίες δυστυχώς ακούγονται τελευταία και από ψυχιάτρους για άνοιγμα πάλι των ψυχιατρείων με άλλες μορφές όπως: “ειδικά οικοτροφεία, για δυσίατα περιστατικά” ή “ψυχιατρεία μέσης ασφάλειας” όπως στην Βρετανία για ψυχικά πάσχοντες επικίνδυνα παραβάτες…

Από την άλλη δεν προχώρησε η ψυχιατρική μεταρρύθμιση θεσμικά, έτσι ώστε η συρρίκνωση και το κλείσιμο όλων των ψυχιατρείων, που προβλέπεται να ολοκληρωθεί μέχρι το 2015, να συνοδευτεί από την δημιουργία των απαιτούμενων εκείνων δομών σε κάθε νομό της χώρας (Κέντρα Ψυχικής Υγείας, Ιατροπαιδαγωγικά Κέντρα, Κινητές Μονάδες ψυχιατρικής περίθαλψης υπαίθρου, ψυχιατρικές κλίνες για νοσηλεία επειγόντων περιστατικών μέσα στα Γενικά Νοσοκομεία κ.λπ.), που να οδηγεί σε μια άλλη ψυχιατρική στην Ελλάδα.

Όπως αναφέρει ο Ομότιμος Καθηγητής Ψυχιατρικής και Παιδοψυχιατρικής Παναγιώτης Σακελλαρόπουλος, ένα “μυθικό” πρόσωπο στο χώρο της Κοινωνικής Ψυχιατρικής και της Ψυχανάλυσης:

«Στο πλαίσιο της ελληνικής ψυχιατρικής μεταρρύθμισης, από το 1984 έως σήμερα, Αποασυλοποίηση και Ψυχιατρική Μεταρρύθμιση σχεδόν ταυτίστηκαν. Το λάθος που έγινε είναι ότι αντίθετα με τα άλλα ευρωπαϊκά κράτη, εμείς αρχίσαμε από την τριτοβάθμια περίθαλψη, δηλαδή την αποασυλοποίηση όχι από τη δημιουργία μονάδων πρωτοβάθμιας περίθαλψης. Ο κυριότερος παράγοντας αυτής της λάθος επιλογής είναι οικονομικός. Η πρωτοβάθμια περίθαλψη, κυρίως της σχιζοφρένειας, προσφέρει τεράστια ποσά σε ιδιώτες ψυχιάτρους και ιδιωτικές κλινικές. Είναι καιρός με ταχείς ρυθμούς και με επένδυση κεφαλαίων να προχωρήσει η χώρα μας στην ανάπτυξη Κέντρων Ψυχικής Υγείας ή Κινητών Ψυχιατρικών Μονάδων και Ιατροπαιδαγωγικών Κέντρων. Αυτές οι μονάδες πρωτοβάθμιας περίθαλψης θα αποτρέψουν την δημιουργία ενός νέου κύκλου ασυλοποίησης».

Οι δομές αυτές όμως, ιδιαίτερα αυτές που αφορούν παιδιά και εφήβους, αναπτύσσονται με πολύ αργούς ρυθμούς έτσι ώστε να αδυνατούν να καλύψουν τις ανάγκες του συνόλου του πληθυσμού, ενώ όπου δημιουργήθηκαν τέτοιες δομές αντιμετωπίζουν πολλά προβλήματα στην λειτουργία τους λόγω της έλλειψης κατάλληλα εκπαιδευμένου επιστημονικού προσωπικού, καθυστέρηση στην τομεοποίηση, υποχρηματοδότηση κ.λπ.

Ενθαρρυντικό σε όλα αυτά, είναι η προσπάθεια χειραφέτησης των ψυχικά πασχόντων και των οικογενειών τους, οι οποίες ξεκίνησαν να αναπτύσσονται με πιο συστηματικό τρόπο τα τελευταία χρόνια, με την αυτοοργάνωση τους σε συλλόγους, οι οποίοι ανάμεσα στα άλλα διεκδικούν ανθρώπινα δικαιώματα (να σταματήσουν οι εγκλεισμοί οι οποίοι αποτελούν το 55-60% των εισαγωγών σε ψυχιατρικές κλινικές, σταμάτημα των μηχανικών καθηλώσεων κ.λπ.).

Τα δικαιώματα των ψυχικά πασχόντων, ιδιαίτερα σε περιόδους οικονομικής κρίσης, οφείλουμε μαζί με τα δικαιώματα όλων  των κοινωνικά αποκλεισμένων ατόμων (μετανάστες, χρήστες ουσιών, κ.λπ.) να τα θέσουμε στο επίκεντρο των διεκδικήσεων των κοινωνικών αγώνων, γιατί δυστυχώς τα άσυλα καθημερινά πληθαίνουν και δεν αφορούν μόνο τους ψυχικά ασθενείς.

Καλλιόπη Μιχελάκου

Παιδοψυχίατρος

kmichelakou@yahoo.gr

Ο Ξενώνας

Ο Ξενώνας «Εστία» λειτουργεί στην Πρέβεζα απ’ τις 3 Ιουλίου 2000, ενώ από το φθινόπωρο του 2004 ξεκίνησαν την λειτουργία τους τα δύο Προστατευόμενα Διαμερίσματα.

Σήμερα στις δομές φιλοξενούνται ένοικοι, πρώην νοσηλευόμενοι του Ψυχιατρικού Νοσοκομείου Κέρκυρας, οι οποίοι κατάγονται απ’ τους Νομούς Πρέβεζας, Άρτας, Ιωαννίνων, Αιτωλοακαρνανίας, Λευκάδας.

Εκτός από τις πολύπλευρες θεραπευτικές και άλλες δραστηριότητες, πραγματοποιείται οργανωμένο εκπαιδευτικό πρόγραμμα κατάρτισης σε βιολογική καλλιέργεια αγροτικών προϊόντων, πιστοποιημένων από τη ΔΗΩ, με σκοπό την καταπολέμηση του αποκλεισμού από την αγορά εργασίας.

Στο εγγύς μέλλον σχεδιάζεται η λειτουργία ΚΟΙ.Σ.Π.Ε (Κοινωνικού Συνεταιρισμού Περιορισμένης Ευθύνης) με σκοπό την διάθεση των προϊόντων του στην αγορά.

Οι Δομές ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης που δημιουργήθηκαν στα πλαίσια του «Ψυχαργώς» από το Νοσοκομείο της Πρέβεζας, αποτελούν μια πραγματική εστία για τους ενοίκους τους οι οποίοι βίωσαν τον εγκλεισμό και τον ιδρυματισμό.

Κατόρθωσαν μέσα σε αυτά τα χρόνια, με την δράση τους να γίνουν ένα σημαντικό κομμάτι της πόλης, την οποία συνεχώς ευαισθητοποιούν και ενημερώνουν μέσα από υψηλού  επιπέδου εκδηλώσεις, επιστημονικές αλλά και πολιτιστικές, σε θέματα ψυχικής υγείας.

Η τελευταία εκδήλωση, ήταν πραγματικά μια κατάθεση ψυχής, από όλους όσους συν-συμμετείχαν, ένοικοι, εργαζόμενοι, εμψυχωτές, καλλιτέχνες, που αποδεικνύει ότι οι ψυχικά πάσχοντες όχι μόνο μπορούν να ζουν ανάμεσά μας, άλλωστε στην θέση τους αύριο μπορεί να είναι ένας από εμάς, αλλά και να δημιουργούν και να εκφράζονται όπως και όλοι εμείς.

Κ.Μ.