Σκουριές: αλήθειες και ψέματα

Αποσπάσματα από συνέντευξη τύπου του Συνδικάτου του ΙΓΜΕ στις 28-3-2013

 

Όλη η ιστορία της ανθρωπότητας είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την προσπάθεια να εντοπίσει και να αξιοποιήσει τον πλούτο που κρύβεται μέσα στη γη. Η ανακάλυψη και αξιοποίησή του δεν είναι από μόνες τους απαραίτητο να οδηγούν και στην ευημερία ενός λαού. Στις πιο πολλές περιπτώσεις οδήγησαν στην καταπίεση, αν όχι στην εξαθλίωση, λαών και κρατών.

Τα πρώτα επιστημονικά αποτελέσματα του ΙΓΕΥ (πρόγονου του ΙΓΜΕ) αποτέλεσαν τη βάση για μεγάλες ελληνικές και ξένες επενδύσεις στον τομέα της εξορυκτικής βιομηχανίας. Ενδεικτικό είναι ότι από το 1965 μέχρι το 1975 οι εξαγωγές μεταλλευτικών – μεταλλουργικών και λατομικών προϊόντων αυξήθηκαν κατά 1065%, με μια μέση μεταβολή +27% το χρόνο.

Σ’ όλη αυτή την περίοδο η τεράστια ανάπτυξη της μεταλλευτικής βιομηχανίας, που έφθασε να αποτελεί βασικό εθνικό πόρο (το 5% του ΑΕΠ), είχε σαν αποτέλεσμα τεράστια υπερκέρδη για τους επενδυτές, ληστρική αξιοποίηση του ορυκτού πλούτου με τεράστιες επιπτώσεις στο περιβάλλον και στην υγεία των μεταλλωρύχων, καθώς και υπερεκμετάλλευση των εργαζόμενων, καθώς οι περιοχές ανάπτυξης των μεταλλείων – ορυχείων – λατομείων καταντούσαν μονοπαραγωγικές, εξαρτώμενες από τους μεταλλειοκτήτες, που εξουσίαζαν ολόκληρους νομούς (Φωκίδα, Εύβοια κ.ά.).

Στην περίοδο της κρίσης της μεταλλείας όλοι σχεδόν οι επενδυτές εγκατέλειψαν τεράστια χρέη στο Δημόσιο και περιοχές με περιβαλλοντικές πληγές.

Την ίδια περίοδο που το ΙΓΜΕ μηδένιζε τα κονδύλια της έρευνας του ορυκτού πλούτου, οι χώρες με μεταλλευτικό ενδιαφέρον επένδυαν στην έρευνα, προκειμένου στην περίοδο της ζήτησης να γνωρίζουν τις πραγματικές τους δυνατότητες. Το 1999 άρχισε η πολιτική συρρίκνωσης του ΙΓΜΕ, για να καταντήσει σήμερα, μέσω της αντισυνταγματικής υπουργικής απόφασης, ΙΓΜΕ(Μ;), που ορίζεται ως κέντρο που λειτουργεί στη λογική “κόστους – κέρδους”, με 130 απολυμένους – εφέδρους σε σύνολο 280 εργαζόμενων.

Σήμερα, κάτω από τις εξαιρετικά αντίξοες οικονομικές συνθήκες της χώρας, που επέβαλαν η ξένη και ντόπια τρόικα, δεν μπορεί εν ονόματι της αντιμετώπισης της ανεργίας οποιαδήποτε επενδυτική πρωτοβουλία να υιοθετείται, χωρίς την ανάλογη επιστημονικά τεκμηριωμένη τεχνοοικονομική και περιβαλλοντική άποψη αρμόδιων φορέων της πολιτείας.

Ενώ στην περίπτωση της TVX είχε κληθεί το ΙΓΜΕ να γνωματεύσει για το όλο επενδυτικό σχήμα, δεν συνέβηκε το ίδιο στην περίπτωση των Σκουριών, όπου το όλο σχέδιο προβλέπει την ανάπτυξη ενός μεταλλείου σε μια ευαίσθητη οικολογικά περιοχή. Η μόνη εμπλοκή του ΙΓΜΕ περιορίστηκε στην υδρογεωλογική έρευνα, από την οποία προκύπτει ότι το υδατικό ισοζύγιο της περιοχής γύρω από την εκμετάλλευση θα διαταραχθεί με τον υποβιβασμό της στάθμης των υπόγειων νερών κατά εκατοντάδες μέτρα, προκειμένου να λειτουργήσει το μεταλλείο.

Τα γενικότερα οικονομικά στοιχεία της επένδυσης αποτελούν μια λεόντεια συμφωνία υπέρ της εταιρείας. Χαρακτηριστικά:

• το οικονομικό σκάνδαλο του αντίτιμου της μεταβίβασης των Μεταλλείων Κασσάνδρας στην “Ελληνικός Χρυσός” το 2003, όπως αναγνωρίστηκε ακόμα και από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή,
• το γεγονός ότι, πριν από την ενδιαφερόμενη εταιρεία, η Ελληνική Δημοκρατία προσέφυγε για την ακύρωση της απόφασης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, που, αναγνωρίζοντας ότι το ελληνικό δημόσιο υπέστη ζημιά απ’ αυτή την αγοροπωλησία, επιδίκασε το 2011 υπέρ της Ελλάδας πρόστιμο ύψους 15,34 εκατ. ευρώ,
• η μη τροποποίηση του μεταλλευτικού κώδικα της χούντας, με αποτέλεσμα η Ελλάδα να εισπράξει ούτε ένα ευρώ από τα δικαιώματα εξόρυξης.

Παραμένουν προς διερεύνηση μια σειρά θέματα τεχνικά, περιβαλλοντικά, στα οποία το ΙΓΜΕ θα μπορούσε να διατυπώσει άποψη. Και υπάρχουν σοβαρά ερωτήματα, που μας κάνουν να είμαστε καχύποπτοι, πέρα από την γενικότερη αρνητική εμπειρία της μεταλλευτικής δραστηριότητας του παρελθόντος. Ορισμένα από τα θέματα αυτά συνδέονται με:

• την εφαρμογή της προτεινόμενης μεταλλουργικής κατεργασίας με τη μέθοδο της “ακαριαίας τήξης” (ή flash smelting), δεδομένου ότι αριθμεί μια σειρά από σοβαρές αβεβαιότητες για τη βιομηχανική εφαρμογή της μεθόδου στα συγκεκριμένα συμπυκνώματα,
• με την “παγκόσμια πρωτοτυπία” επεξεργασίας αρσενοπυρίτη σε ένα μεταλλουργικό μίγμα υπερδιπλάσιας περιεκτικότητας σε αρσενικό, περιεκτικότητας πιθανότατα απαγορευτικής για την υγιεινή και την ασφάλεια των εργαζόμενων και των κατοίκων των γύρω περιοχών, δεδομένου ότι ούτε η Κίνα, ούτε ακόμη και η Ναμίμπια δεν επιτρέπουν την επεξεργασία τέτοιων μεταλλουργικών μιγμάτων,
• την ενδεχόμενη επαναφορά χρησιμοποίησης κυανίου, με σοβαρές συνέπειες στην ποιότητα των επιφανειακών, υπόγειων και θαλάσσιων νερών,
• με την ενδεχόμενη έως και βέβαιη παρουσία πλατινοειδών (παλλάδιο, πλατίνα), η εκμετάλλευση των οποίων ανεβάζει αισθητά την προστιθέμενη αξία του μεταλλείου,
• τη μη εκπόνηση Στρατηγικής Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων, όπως απαιτεί η εφαρμογή της κείμενης νομοθεσίας σε μια τέτοιας κλίμακας εξόρυξη, σε συνδυασμό με την παραβίαση των περιβαλλοντικών όρων της ΚΥΑ Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων 143088/11/04/2005, όπως άλλωστε διαπίστωσε στις 12-13/5/2010 κλιμάκιο των Επιθεωρητών Περιβάλλοντος.

Η μη εμπλοκή του ΕΚΒΑΑ (πρώην ΙΓΜΕ) στο όλο θέμα μάς οδηγεί στο συμπέρασμα ότι η εταιρεία γνωρίζει ότι η πυρομεταλλουργική μέθοδος flash smelting, εάν τροφοδοτηθεί με υψηλή περιεκτικότητα σε αρσενικό, θα μολύνει σίγουρα το περιβάλλον, αφού αυτό κατανέμεται στα απαέρια, στη σκουριά, αλλά και στο προς αξιοποίηση προϊόν. Ως αποτέλεσμα, ούτε η επένδυση θα είναι οικονομικά βιώσιμη, αφού θα χρειασθεί μετά το προϊόν να καθαρισθεί με πολύπλοκες υψηλού κόστους μεθόδους. Γι’ αυτό παραπέμπει τη λειτουργία του εργοστασίου flash smelting στον 8^ο χρόνο, ενώ η μητρική European Goldfields, σε έκθεση που δημοσιεύτηκε μετά την έγκριση της περιβαλλοντικής μελέτης, αποκαλύπτει ευθέως ότι τροποποιεί μονομερώς την εγκριθείσα ΜΠΕ και στην ουσία εγκαταλείπει το εργοστάσιο. Η μόνη λογική εξήγηση είναι ότι η εταιρεία περιέλαβε το εργοστάσιο, για να πάρει την άδεια λειτουργίας.

Στο εύλογο ερώτημα αν θα ήμασταν υπέρ ή κατά της συγκεκριμένης επένδυσης, θα λέγαμε ότι η τεχνολογία δημιουργεί προβλήματα, αλλά και λύνει προβλήματα. Ποιος όμως φορέας είναι αξιόπιστος να κάνει αυτού του είδους τις μελέτες, όταν το ΙΓΜΕ είναι υπό διάλυση, και ποιος θα ελέγξει τα αποτελέσματα, οικονομικά, τεχνικά, περιβαλλοντικά, όταν οι ελεγκτικοί μηχανισμοί, όπως οι Επιθεωρήσεις Μεταλλείων, διαλύονται και οι Επιθεωρητές Περιβάλλοντος αδυνατούν να αντεπεξέλθουν στα στοιχειώδη (π.χ. Ασωπός);

Σε ό,τι αφορά την εξασφάλιση θέσεων εργασίας με ικανοποιητικές συλλογικές συμβάσεις εργασίας και στους εργαζόμενους στα μεταλλεία, η εφαρμοζόμενη πολιτική τούς έχει οδηγήσει στην απαξίωση με την υλοποίηση των επιδοτούμενων από το ΕΣΠΑ προγραμμάτων κατάρτισης.

Από την άλλη πλευρά θα πρέπει να κάνουμε σαφές ότι διαφωνούμε ριζικά με σκοταδιστικές αντιλήψεις, που απορρίπτουν γενικά την αξιοποίηση του ορυκτού πλούτου και επιζητούν, εν ονόματι οποιουδήποτε κινδύνου, να σταματήσει γενικά η έρευνα. Πρέπει να υπογραμμίσουμε ότι η γνώση είναι δύναμη, δεδομένου μάλιστα ότι στην εξηντάχρονη πορεία του το ΙΓΜΕ έχει δώσει με επιτυχία ερευνητικά αποτελέσματα που αφορούν την απορρύπανση και την αποκατάσταση μεταλλείων και λατομείων.

Τέλος, προκειμένου να τοποθετηθούμε για τη συγκεκριμένη επένδυση της “Ελληνικός Χρυσός”, δεν μπορεί να μην παίρνουμε υπόψη τη θέληση της συντριπτικής πλειοψηφίας των κατοίκων της περιοχής, όπου, αντί για διάλογο και εγγυήσεις, αντιμετωπίζουν το κράτος του Δένδια, με τις χουντικής εμπνεύσεως πρακτικές σύλληψης κατοίκων, τις “εξαφανίσεις” κατοίκων, τις λήψεις DNA από πολίτες της περιοχής παρά τη θέλησή τους, με μόνη αιτιολογία ότι εκφράστηκαν δημόσια κατά της επένδυσης, τη ρίψη δακρυγόνων μέσα σε σχολεία, την κλήση για απολογία στην αντιτρομοκρατική υπηρεσία δεκαπεντάχρονων μαθητριών, την παράβαση κάθε νομιμότητας. Ανάπτυξη με ΜΑΤ και τρομοκρατία δεν γίνεται, δεν μπορεί με την ανεργία να εκβιάζεται η κοινή λογική, η επιστήμη και η έρευνα.

Το Συνδικάτο έχει πάγια θέση την εντατικοποίηση της έρευνας του ορυκτού πλούτου και την αξιοποίησή του προς όφελος του λαού και του τόπου. Για όλους τους λόγους που προαναφέραμε λέμε όχι στο συγκεκριμένο επενδυτικό σχέδιο, συμπαραστεκόμαστε σε όσους αγωνίζονται για μια αξιοποίηση του ορυκτού πλούτου με τις προϋποθέσεις που αναφέραμε.